Als schaamte toxisch wordt

Veel mensen vragen zich af wat het verschil is tussen schuld en schaamte, dus laat ik daarmee beginnen.

Wat is het verschil tussen schuld en schaamte?

Schuld heeft betrekking op je gedrag. Je kunt je bijvoorbeeld schuldig voelen omdat je jouw eigen frustraties hebt afgereageerd door onterecht boos te worden op je partner of op je kinderen. Of je kunt je schuldig voelen om iets dat je hebt nagelaten te doen, zoals bijvoorbeeld vergeten je moeder te bellen terwijl je dat wel had beloofd. Schuldgevoelens geven aan dat je iets niet goed hebt gedaan.

Schaamte zit dieper en tast je gevoel van eigenwaarde aan. Schaamte vertelt je dat je als persoon niet deugt. Er zijn delen van jezelf die je veroordeelt. Delen van jezelf die je verborgen wilt houden voor anderen. Gevoelens van schaamte geven aan dat je niet goed bent zoals je bent.

 

Heeft schaamte ook een positieve functie?

Schaamte kun je, evenals schuldgevoelens, beschouwen als onderdelen van je morele kompas. Het signaleert dat je een morele grens bent overgegaan. Om een gemeenschap te laten functioneren, is het van belang dat mensen zich aan de afgesproken regels houden. Doe je dat niet, dan kan dat schaamte oproepen vaak in combinatie met angst voor afwijzing. In deze situaties kan schaamte je ertoe aanzetten om je gedrag te corrigeren.

 

Toxische schaamte

Schaamte wordt toxisch vanaf het moment dat je alles wat er om je heen gebeurt op jezelf betrekt en jezelf waarneemt als minderwaardig.

Toxische schaamte vindt zijn oorsprong in je kinderjaren, enkele voorbeelden:

• Confrontatie met prestatiedruk en het gevoel het nooit goed genoeg te doen
• Gevoel van buitenbeentje of anders-zijn (bv langzamer, dromeriger, slimmer, gevoeliger)
• Langdurige ziekte
• Opgroeien in armoede
• Gemis van emotioneel begrip
• Confrontatie met traumatische gebeurtenissen, misbruik of verlies
• Pestverleden

Als kind heb je de neiging om deze situaties te beschouwen als gevolg van persoonlijke tekortkomingen.

‘Ik ben het niet waard dat er van me wordt gehouden.’, 

‘Er zal wel iets mis zijn met mij als ik wordt gepest.’,

‘Het is een vorm van straf dat mij dit overkomt.’

Ouders zijn vaak niet in staat om voldoende geruststelling en liefdevolle bevestiging te bieden en in het ergste geval bevestigen zij met hun opmerkingen en gedrag juist het gevoel van persoonlijk tekortkomen bij hun kind.

 

Waar richt toxische schaamte zich op?

Toxische schaamte kan zich uiteindelijk overal op richten, zoals je uiterlijk, seksuele geaardheid, familiezaken, werkgerelateerde zaken, financiële situatie, emotionele problemen, ziekte, verslaving.

Je kunt zelfs plaatsvervangende schaamte ervaren voor jouw partner of een ander belangrijk persoon. ‘Ik kon wel door de grond zakken toen ik hem dit hoorde zeggen.’ Dan vrees je dat de ander niet geaccepteerd wordt, en dat dit zich negatief kan uitwerken op jou omdat jij bij de ander hoort.

 

‘Gezonde schaamte is nuttig en geeft morele kracht. Toxische schaamte is geen moreel kompas, het breekt je af en vormt een gezwel in je ziel.’ (Stephan B. Poulter)

 

Toxische schaamte – een gezwel in je ziel

In wezen geeft schaamte aan dat je bang bent dat je niet geaccepteerd wordt door de gemeenschap als je op een bepaald punt afwijkt van de heersende norm. In geval van toxische schaamte leidt dit ertoe dat je bepaalde delen van je persoonlijkheid ontkent en een masker ophoudt. Dat leidt onder andere tot het gevoel dat je elk moment door de mand kunt vallen en iedereen dan je tekortkomingen ziet. Dat wordt ook wel het imposter syndroom (bedriegerssyndroom) genoemd, dit syndroom is puur schaamte gedreven.

Toxische schaamte gaat gepaard met diepgaande negatieve overtuigingen over jezelf en een diepgeworteld gebrek aan eigenwaarde. Je kunt het zien als tegenpool van zelfacceptatie. Het weerhoudt je ervan om je open en kwetsbaar op te stellen. Ook saboteert schaamte de weg naar je diepste wensen en verlangens. Zo staat toxische schaamte een liefdevolle relatie met jezelf in de weg en verstoort het je relaties met anderen. Je bent niet trouw aan jezelf.

 

Herken je dit bij jezelf ? Voel je vrij om contact op te nemen. Ik help je graag verder.

 

---

P.S. Over emoties gesproken … wil je meer ontdekken over de functie en invloed van emoties?

Bekijk dan mijn blogs over boosheid, angst en schuldgevoelens.