In de ban van oude beschermmechanismen

zo wordt kwetsbaarheid geraakt en verdwijnt jouw realiteitsbesef

Tot nu toe heb ik me niet gemengd in de inhoudelijke discussies over covid en het corona-beleid. Dat kan ik ook niet aangezien ik geen expert ben en er simpelweg te weinig over weet. Het verbaast me te zien hoe fel mensen zich mengen in die discussies en in de veronderstelling er van alles over te weten.

Wat ik wel weet is dat het onderwerp ontzettend complex is en dat we tot het uiterste worden uitgedaagd om, ieder voor zich én samen, er het beste van te maken. Niemand heeft deze situatie gewild. Zowat iedereen gaat gebukt onder de gevolgen ervan.

Of je dit jaar wel met de voltallige familie kerst kunt vieren is nog steeds uiterst onzeker. Het langdurig verdragen van onzekerheid en gebrek aan positief perspectief vraagt veel van onze veerkracht.

Het niet-weten raakt je kwetsbaarheid. En daarmee kan ik vanuit mijn deskundigheid als psycholoog wel de felheid in de discussies verklaren.

 

Beschermmechanismen tegen kwetsbaarheid

Als kind heb je beschermmechanismen ontwikkeld om je te wapenen tegen kwetsbaarheid en pijn. Misschien heb je een groot aanpassingsvermogen ontwikkeld om conflicten te voorkomen. Mogelijk heb je al vroeg geleerd om veel verantwoordelijkheid te dragen en te zorgen voor anderen. Of heb je troost gevonden in een fantasiewereld waarin jij alles kon bepalen? Het kan ook dat je heel opstandig bent geworden en je door niemand iets wilde laten zeggen.

Elk kind ontwikkelt zijn eigen manier om zich te wapenen tegen situaties die veel stress en spanning oproepen. Als volwassenen grijpen we onbewust terug op onze oude beschermmechanismen als we ons bedreigd voelen. Je gezonde verstand is uitgeschakeld. Emoties overheersen en verkleuren je kijk op de werkelijkheid. Lees maar enkele ‘coronadiscussies’ op social media, dan snap je meteen wat ik bedoel. Twee voorbeelden:

Gebrek aan realiteitsbesef

Je ziet mensen opgaan in de meest bizarre verhalen. Dat past bij het beschermmechanisme van vluchten in een fantasiewereld en toont een gebrek aan realiteitsbesef.

Cultiveren van slachtofferschap

Boos worden op ‘de tegenstander’ en hem verwijten dat jij het zo slecht hebt. Je kunt dat enerzijds beschouwen als beschermmechanisme van het opstandige kind. Het verzet zich tegen elke vorm van autoriteit maar reageert vervolgens verontwaardigd als zijn behoeftes niet vervuld worden en weigert de keuzes van zijn handelen te dragen. Anderzijds kun je dit beschouwen als een beschermmechanisme van het afhankelijke kind dat zijn welbevinden laat afhangen van het gedrag van anderen. Het claimt de inzet van iedereen en wordt boos als mensen onvoldoende solidariteit tonen en andere belangen voor laten gaan.

Als je reageert vanuit je oude beschermmechanisme verkleurt dit je kijk op de werkelijkheid.

Je bent niet meer voor rede vatbaar.

Je ‘gezonde volwassene’ staat op non-actief.

 

Hoe activeer je die gezonde volwassene?  

Het vraagt een bewuste inspanning om je gezonde volwassene te activeren en uit de ban van jouw beschermmechanisme te komen. Deze veel beproefde tips helpen je hierbij:

Ga uit van de beste bedoelingen

Dat mensen fouten maken hoort erbij. Het is aan jou hoe je hierop reageert. Boos en verontwaardigd? Of kun je begrip opbrengen voor de complexiteit van de situatie? Ik vind het ook lastig om te dealen met de actuele situatie en vind het soms onbegrijpelijk hoe de overheid het aanpakt. Toch ga ik ervan uit dat iedereen de beste bedoelingen heeft. Om het met de woorden van Rutger Bregman te zeggen: Ik geloof dat ‘de meeste mensen deugen’.

 

Geloof niet alles wat je denkt

Zoals ik eerder al eens schreef geloof niet alles wat je denkt. Stel jezelf kritische vragen alvorens je een oordeel te vormen over zaken waar je onvoldoende van afweet. Is het echt waar? Waarop baseer ik dat? Hoe betrouwbaar en compleet zijn mijn bronnen?

. 

Laat je niet misleiden door je gevoel

Als ik zie hoe emotioneel mensen op elkaar reageren en elkaar veroordelen, wil ik toevoegen geloof niet alles wat je voelt. Ik kan ook vol verontwaardiging kritiek leveren op Rutte of De Jonge. Maar als ik me vervolgens afvraag wat nou maakt dat ik er zo heftig op reageer, dan kom ik mijn eigen stuk tegen. Het verzet tegen mijn vader die ik weigerde te zien als een autoriteit. Ik liet me niets zeggen van hem en ging altijd de strijd aan. Deze neiging tot strijden projecteer ik vaker op autoriteiten. Je kunt ervan uitgaan dat als je heftig reageert oude stukken worden getriggerd. Laat je daarom niet misleiden door jouw gevoel. Vraag je liever af wat nou maakt dat je zo heftig reageert en vraag je kritisch af waarop je gevoel gebaseerd is. Grote kans dat je dan jouw eigen projecties ontdekt. Jouw gevoel is dan geen betrouwbare graadmeter voor de actuele werkelijkheid.

 

Blijf uit de strijd

Iedereen gaat gebukt onder deze situatie, hoe je ook erover denkt, het is voor niemand prettig. Laat ons daarom liever focussen op de verbinding in plaats van strijden om het gelijk en met de vinger naar elkaar wijzen. Dat creëert alleen maar extra pijn. Als volwassenen zijn we verantwoordelijk voor ons eigen denken en doen. Laat ons daarbij respectvol met elkaar omgaan.